RZECZ O STROJU WIKIŃSKIEJ KOBIETY
|
Naszą wiedzę na temat wyglądu kobiet wikińskich opieramy głównie na wykopaliskach ze znaleziskami szczątków strojów, figurkach kobiecych, ich wizerunkach umieszczanych na gobelinach i kamieniach nagrobnych, czerpiemy ją z sag, doświadczeń własnych i cudzych oraz z wszelakich domysłów i interpretacji (często bez udziałów archeologów). Nie są to więc źródła całkowicie pewne i jednoznaczne, toteż odnaleźć można różne interpretacje strojów wikińskich kobiet. Tu staram się zebrać nie tylko te najpowszechniejsze, ale i te, które wydały mi się najbardziej wiarygodne. Stroje kobiece we wczesnym średniowieczu zależały od lokalnych tradycji, pory roku, okazji, statusu społecznego czy zwyczajnie - od gustu. Te, o których wiemy coś więcej, nie należały raczej do najbardziej uniwersalnych i najczęściej spotykanych, bo czy takie byłyby ubiory, w których chowano zamożne kobiety? Albo czy byłyby nimi stroje, w które artyści ubierali przedstawienia Walkirii? Mimo najszczerszych chęci trudno jest odtworzyć naprawdę wiernie tamte czasy. Pamiętajmy więc o dystansie, jaki należy mieć do rekonstruowanych przez siebie strojów i - zwyczajnie - o zdrowym rozsądku ;). Jest kilka elementów, które powtarzają się w większości ubiorów wikińskich przedstawicielek płci pięknej. Należą do nich: owalne brosze żółwiowe, łańcuchy szklanych koralików, kamieni półszlachetnych i paciorków z metali, paski (jeśli je nosiły) tkane z krajek i, zamiast sakiewek, sznureczki i łańcuszki przyczepiane do różnych brosz, na których noszono małe narzędzia, jak nożyki czy krzesiwa. Dalej zaczyna się coraz więcej różnic. Widzimy je w nakryciach głowy i w każdej z warstw stroju. Suknia spodnia Najbliższa ciału część garderoby (nie mamy pewności, jak sprawa się wtedy miała z tym, co obecnie nazywamy bielizną), znana też pod nazwą giezło, underdress, smock. Szyta zwykle z jasnego lnu, sięgała do kostek i miała długie proste lub zwężające się rękawy. Istnieją różne wersje owego giezła: Plisowana suknia spodnia Znaleziono taką np. w Yorku. Uszyta z tuby długości tułowia zbieranej pod szyją i dwóch tub-rękawów ściąganych przy nadgarstkach (1a). Istnieje też druga wersja - bez 'ściągaczy' i z kluczowym (z wcięciem) zakończeniem dekoltu (1aa). Plisy na rękawach mogły iść wzdłuż ramienia lub w poprzek (grób w Mammen). Dla uzyskania owego 'pogofrowania' trzeba pozszywać materiał w plisy, a następnie uprać ją w gorącej wodzie, by nie straciła kształtu. Następnie należy usunąć niteczki otrzymując efektowną kreację. Uważa się jednak, że taką bieliznę noszono na specjalne okazje, gdyż na co dzień byłaby niepraktyczna.  1a  1aa Giezło z klinami Znalezisko z Hedeb (Haithabu). Proste w kroju (możliwa jest też plisowana wersja), z kluczowym dekoltem, klinami po bokach oraz z przodu i z tyłu(1b). Za suknię wierzchnią uważa się też jedną ze znalezionych tam sukni - długą, zapinaną z przodu, z podszewką (1c). Możliwe, że to lokalna wersja sukni spodniej.  1b  1c Suknia wierzchnia Znów wiemy o kilku jej wersjach. Nazywana też tuniką lub 'gown' jest drugą warstwą stroju. Zwykle miała długie rękawy, szyta była z wełny o jasnych, żywych kolorach i ozdabiana krajkami oraz haftami. Tunika z Birki Na podstawie tamtejszych znalezisk uważa się, że kończyła się ona u kolan krajką tabliczkową. Noszono ją na plisowaną suknię spodnią. Nie mamy pewności co do jej wyglądu. Istnieje rekonstrukcja wykonana przez 'złożenie' znalezisk z Birki (część frontowa sukni z grobu 735, krajki z 965) i z Hedeb (rękawy i cała 'baza' - dłuższa niż w 'kolanowej' wersji z Birki). (2a)  2a Tunika z Hedeb Prosta tunika jest nieco krótsza niż giezło, które widoczne jest u dołu i przy rękawach. Ma cztery kliny zaczynające się około talii. Ten krój należy do najpopularniejszych wśród odtwarzanych. (2b)  2b Fartuszek Sprawia chyba najwięcej kłopotów. Tradycyjna część ubioru kobiety wikińskiej. Wywodzi się prawdopodobnie od starożytnego ubioru kobiet z peplos. Jest kilka możliwości noszenia fartuszków. Flemming Bau wyróżnia cztery: Otwarty z przodu, z prostego kawałka materiału owijanego wokół ciała. Krótszy lub równy sukni wierzchniej. Dwie szelki idące od środkowej części pleców przytrzymują przy pomocy żółwiowych brosz fartuszek z przodu - na wysokości klatki piersiowej. Między broszami wiesza się ozdoby, co skuteczniej zapobiega rozchylaniu się fartuszka. (3a).  3a  3b Otwarty fartuszek z zawieszonym między zapinkami żółwiowymi prostokątnym pasem materiału (3b). Jego długość była różna, ale zwykle inna niż części 3a. Np. jeśli 3a jest do kolan, to 3b do pół łydki (wersja figurki Hnafatafl z Tuse). Fartuszek otwarty z pasem materiału i z długą do ziemi plisowaną peleryną z lnu lub jedwabiu na plecach zamocowaną od góry do zapinek żółwiowych (3c) - wg srebrnej figurki Walkirii (Tuna, Szwecja).  3c Otwarty fartuszek (3a) z peleryną (z wersji 3c). Wg srebrnej Walkirii z Grodinge w Szwecji. Suknia fartuchowa Istnieje też wersja z Hedeb. Jest ona zszyta po bokach, u góry dopasowana, od talii rozszerzająca się.(3d).   3d Fartuszki wykonywane były głównie z wełny, rzadziej z lnu, a wykorzystanie jedwabiu w rekonstruowaniu fartuszka budzi dziś (sic!) kontrowersje. Podtrzymywane były przez brosze spinające pętelki z lnu lub jedwabiu. Wikiński kaftan kobiecy vel płaszczyk z Birke Kolejną warstwą stroju wikińskiej kobiety mógł być kaftan o długich rękawach, sięgający za kolana (4). Zapinany na pojedynczą broszę trójlistną lub okrągłą, różnił się od guzikowo zapinanego kaftana męskiego. Szyty z podszewką lub bez. Wykonany mógł być z wełny, lnu lub jedwabiu (kto by się spodziewał? ;). Zdobiony krajką, haftami lub futrem.   4 Opończa Figurki Walkirii z Tuna i z Osenbergu sugerują także kolejną część garderoby, jaką była opończa . Zapinana symetrycznie, z przodu krótsza, z tyłu sięgająca nawet do pół łydki. Nakrycia głowy Nie jest pewne, czy kobiety wikińskie zawsze nosiły nakrycie głowy. Zależeć mogło to od regionu, stanu cywilnego, religii. Jeśli jednak wkładały coś na włosy, była to chustka trójkątna lub kwadratowa składana w trójkąt, opaska z krajki lub paska materiału, bądź czepek (znaleziono taki z jedwabiu w Dublinie) z prostokątnego materiału zszywanego z tyłu i związywanego pod brodą (5)  5 Materiały Jak większość ludzi w Europie w tym czasie, Wikingowie do szycia strojów używali głównie wełny. Z biegiem czasu jednak coraz popularniejsze stały się płótna z lnu i konopi. Używano też filcu. Bogatsi zaś mogli sobie pozwolić na jedwab. Materiał tkany i zszywany był przez kobiety, które farbowały go za pomocą minerałów, ziół, kory, liści, korzeni, jagód, porostów i warzyw. Występowała więc: ceglasta, głęboka czerwień, błękit, różnorodność żółci, zielenie, purpury i ciemny brąz (od łupin orzechów laskowych). Paleta złotych brązów wytworzona mogła być dzięki mieszaniu poszczególnych barwników. Bogactwo stroju nie zależało tylko od materiału, jaki miało się na sobie, ale także od jego barwy. Im kolory były żywsze i bardziej intensywne, tym zamożniejszy człek je nosił. Wynikało to z kosztów farbowania tkanin. Z wykopalisk znamy: biel, szarość, brąz, róż, jasną żółć, blady błękit i kolor ceglasty. Generalnie kobiety, jak i mężczyźni wikińscy dbali o swój wygląd. Nosili schludne ubrania, które często prali. Mitowi o barbarzyńskim narodzie pachnącym 'ładnie inaczej' przeciwstawiają się sagi, a także architektura wikińskich gospodarstw, wyposażonych w łaźnie. Autor głowizny: Heido
Bibliografia: - Maria Gutkowska -Rylewska "Historia ubiorów" -1968- Wrocław-Warszawa-Kraków - Maguelonne Toussaint - Samat "Historia stroju" -1998- Warszawa - 'A Quick and Dirty Look at Viking Women's Garb in the Ninth and Tenth Centuries' - 1991, 1999 - Carolyn Priest-Dorman http://www.cs.vassar.edu/~capriest/qdirtyvk.html - 'Reconstructing Female Costume of the Viking Age.' Viktoria Persdotter, archaeologist and crafstman. http://www.frojel.com/Documents/Document05.html - 'Reconstructing the Costume of the Viking Age' Viktoria Persdotter http://www.frojel.com/Documents/Document04.html - 'Wczesnośredniowieczny strój słowiański w X- XIII wieku' Piotr Niemir Kotowicz http://www.bractwo.sanok.com.pl/wczesnosredniowieczny_stroj_slow.htm - 'Ubiór: Strój kobiety wikińskiej ' Finna Ostaris http://www.draconia.pl/index.php?strona=ubior_kobieta_wiking - 'Viking age noble woman' http://www.historiska.se/histvarld/eng/drakt.htm - 'Female Viking Dress' Russell Scott http://www.vikingsonline.org.uk/resources/articles/dress.htm http://www.student.oulu.fi/~jek/liitteet.html http://www.silverdor.org/viking/underdress.html http://www.vikinganswerlady.com/clothing.shtml http://www.viking.no/e/life/eclothes.htm http://www.cdli.ca/CITE/viking_clothes.htm http://www.cs.vassar.edu/~capriest/viktunic.html _______________________ Powyższy artykuł jest wynikiem poszukiwań i analizy rekonstrukcji ubioru. Zastrzegam, że wnioski tu zawarte nie są ostateczne i nieomylne. Jednakże oparte są one na wyglądających na rzetelne źródłach, do których odsyłam w poszukiwaniu szerszych informacji. |
|
OPINIE
|
Yngvild
powiedział dnia: 12.07.06 22:49 Dołączam się do poprzednich wypowiedzi i muszę stwierdzic, że głowizna o takiej tematyce bardzo się wszystkim przyda :) Krzesimir powiedział dnia: 12.07.06 21:24 Tradycji musi stać się zadość :) Czas na mój komentarz. No cóż podobnie jak Harald też nie jestem dobry z archeologii i tych wszystkich wykopalisk, ale muszę pogratulowac głowizny. Rzetelnie i starannie zrobiona, bardzo dużo wykrojów i rysunków :) Kandydaci na wolnych bierzcie przykład. Harald powiedział dnia: 12.07.06 19:44 Specem od strojów nie jestem, ale gratuluje głowizny. Miło się czytalo i oglądało ryciny strojów. W końcu doczekałem się też przy głowniźnie obszernej bibliografii do tematu(zarówno pozycje z literatury jak i linki do stron). Oby tak dalej. Pozdrawiama |
