|
|
STYL BORRE (835-970
r.n.e.). Kolejny styl sztuki skandynawskiej okresu wikińskiego wziął swoją nazwę od miejscowości Borre w Vestfold w Norwegii (znanym znaleziskiem są złocone okucia z brązu z grobowca w Borre jak również znaleziska z grobowca w Gokstad -ok. 905r.). Typowy ornament z Borre ma zwartą kompozycję, złożoną z wstęg i motywów zwierzęcych. Bieg linii często podkreślany jest drugą, towarzyszącą linią; często występują figury geometryczne, a na biżuterii i innych przedmiotach ozdobnych powszechne jest zdobnictwo wykonywane przy pomocy technik granulacji i filigranu lub ich odlewane imitacje. Zwierzęta w tym stylu są bardziej krępe aniżeli miało to miejsce w stylu Oseberg, zdecydowanie częściej występuje tu także motyw chwytającej bestii.
 
Źródło: http://www.valhs.org/history/articles/manufacturing/text/norse_art.htm
Żródło: http://www.birkatraders.com/test/item.php?item_id=12
Zupełnie nowym elementem były tu proste sploty wstęg z geometrycznymi figurami, przede wszystkim tak zwany łańcuch w kształcie pierścienia. Jest on złożony z dwóch splotów wstęg przesuniętych wobec siebie, z punktami przecięcia schowanymi na przemian pod figurą w kształcie rombu i żyłkowanym pasmem poprzecznym. Wstęgi kończone są często małą główką zwierzęcą, widzianą z góry.
Źródło: http://www.valhs.org/history/articles/manufacturing/text/norse_art.htm
Innym charakterystycznym motywem stylu Borre jest pojedyncze zwierzę chwytające w dosyć akrobatycznej postaci, a mianowicie wyposażone w długą, wygiętą szyję i długi, wąski korpus, który często na przestrzeni od piersi do bioder jest wykręcony do tyłu w łuk biegnący tuż pod głową, chwytając łapami kończyny bądź też krawędź ornamentacyjnego pola. Trzecim wyróżniającym motywem jest proste, na wpół naturalistyczne zwierzę, ustawione w profilu i odwracającym łeb za siebie.
Styl Borre był pierwszym skandynawskim stylem, który przyjął się w koloniach wikingów. Znany jest on ze znalezisk na Islandii, wyspie Man, a także w Anglii i na Rusi.
STYL JELLINGE (880-1000r.n.e.). Styl Jelling istniał mniej więcej równocześnie ze stylem Borre. Styl ten wziął swoją nazwę od duńskiej miejscowości Jelling (Półwysep Jutlandzki), a ściślej ujmując od wzoru ornamentacyjnego wyrytego na srebrnym kubku- pucharku znalezionym w kurhanie królewskim, w którym Harald Sinozęby pochował swojego ojca Gorma (958/59r.).
Źródło: http://www.valhs.org/history/articles/manufacturing/text/norse_art.htm
Na pucharku mającym 4,3 centymetra wysokości, znajdują się dwie wstęgowe sylwetki zwierzęce w kształcie "S" z głowami widzianymi z profilu, długimi grzywami i z górną szczęką ozdobiona charakterystycznym zawijasem zwanym fałdą wargową. Wysmukłe ciała zwierząt, z zaznaczonym podwójnym konturowaniem, zostały symetrycznie ze sobą splecione. Zwierzęta stylu Jelling są często podwójnie konturowane, splatają się z wstęgową plecionką, z których czasem wyrastają narośla przypominające liście, potęgujące jeszcze bujną gmatwaninę ornamentu.
Źródło: http://www.spirit-of-the-past.com/vikingornamentation.html
Podobnie jak w stylu Borre często stosowano filigran i granulację lub ich odlewane imitacje. Na terenie Skandynawii ornament stylu Jelling przetrwał wyłącznie na zabytkach metalowych. Styl ten znany jest ze znalezisk angielskich i rosyjskich, a w Anglii północnej powstała ciekawa sztuka anglo-skandynawska z wyraźnymi zapożyczeniami z Borre i Jelling.
STYL MAMMEN (950-1060r.n.e.). Nazwa stylu pochodzi od bogato zdobionego topora znalezionego w królewskim grobie męskim w Mammen w środkowej Jutlandii, złożonego do ziemi w 970-971 roku.
Źródło: http://www.sjolander.com/viking/museum/Axe.gif
Źródło: http://www.jelldragon.com/specials/spec1065.htm
Żelazny topór zdobiony jest ornamentem wykonanym w technice inkrustacji srebrem. Na dwóch przeciwległych powierzchniach ostrza stworzono, za pomocą wprasowanego drutu srebrnego, z jednej strony - wizerunek zarys ptasiopodobnego stworu z głową odchylona do tyłu i wysoko zadartym ogonem, z drugiej - ornament z bujnie rozrastających się kiści. Według wielu uczonych styl ten jest rozwinięciem stylu Jelling. Zwierzęta stylu Mammen maja bardziej krępe ciała niż w poprzednim stylu, nie mają już tak wyraźnie wstęgowatego kształtu. Powierzchnia ciała pokryta jest gęstym „groszkowaniem”.
Źródło: http://www.valhs.org/history/articles/manufacturing/text/norse_art.htm
Nie obowiązuje tu żadna symetria, ale za to nowa ekspresja i ruch. Ważnym nowym elementem w tym stylu jest nabierająca znaczenia ornamentyka roślinna, przesadnie stosowane „wąsy” roślinne jako główne tło dla pierwszoplanowego ornamentu.
Źródło: http://www.odinsvolk.ca/dragon.htm
Głównym pomnikiem stylu jest duży kamień runiczny z Jelling, prezentujący przechadzające się zwierzęta, otoczone zwojami węża (zdjęcie na samym początku). Przykład stylu Mammen odnaleźć można także w krzyżu z Kirk Braddan na wyspie Man (rys. poniżej)
Źródło: http://www.gumbley.net/churches.htm
Żródło: http://www.powerhousemuseum.com/collection/database/?irn=182037
STYL RINGERIKE
(980-1080r.n.e.). Styl ten powstał pod koniec X stulecia jako rozwinięcie zdobnictwa stylów Jellinge i Mammen. Nazwę swa wziął on od nazwy regionu Norwegii, położonego na północ od Oslo, skąd pochodził specjalny gatunek piaskowca, którego użyto do wykonania grup monumentalnych rzeźbionych kamieni runicznych ornamentowanych właśnie w tym stylu. Styl Ringerike jest pełen ruchu i tempa, zauważalne jest tu również rosnące znaczenie ornamentyki roślinnej w porównaniu z ornamentyką zwierzęcą. Do wiodących motywów należą: duże zwierzę uchwycone w ruchu (często SA to wyobrażenia koni lub zwierząt jeleniowatych), węże i zwierzęta-wstęgi oraz kiście i liście towarzyszące innym motywom, jak i występujące samodzielnie. Większość prac w tym stylu skomponowana jest wokół jakiejś osi i często spotykane są zwężone grona rozmieszczone w grupach. Zwierzęta Rngerike są już dobrze czytelne, zanikł tu prawie całkowicie motyw splecionych ciał. Do charakterystycznych elementów tego stylu należy również zaliczyć motyw spiralnie zaznaczonych kłębów i bioder. Do najlepszych, wśród wielu imponujących prac stylu Ringerike, należy zaliczyć wiatrowskaz z Heggen (Modum, Akershus) w Norwegii (datowany na XIw.). Głównymi motywami są: wielkie zwierzę po jednej i mocno upierzony ptak po drugiej stronie.
Źródło: http://www.cs.vassar.edu/~capriest/display.html
Innym przykładem wiatrowskazu w tym stylu jest misternie ornamentowany z XII w. odnaleziony w Källunge w Gotlandii (Szwecja).
Źródło: http://www.cs.vassar.edu/~capriest/display.html
Poniżej kamień pochodzący z Vang (Oppland, Norwegia) z XIw. Początkowo znajdował się on przed Świątynią Vang (stave church), lecz została ona przeniesiona w 1844r. do Polski do Karpacza. Kamień pozostał w Norwegii.
Źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Vang_stone
Kolejnym przykładem jest zapisana runami płyta grobowa znaleziona na cmentarzu świętego Pawła w Londynie. Styl reprezentowany jest na wielu znaleziskach z południa Anglii. Poniżej fragment ilustracji z manuskryptu z XIw. (Anglia), w stylu Ringerike.
Źródło: http://www.odinsvolk.ca/dragon.htm
Znany był również w innych krajach, przede wszystkim w Irlandii (został on tam przyjęty do tego stopnia, że dalej rozwijał się tam samodzielnie). Styl Ringerike przetrwał dłużej niż w Skandynawii właśnie w Irlandii, gdzie jego rozkwit przypada na środek XI wieku.
Koniec części
drugiej z trzech.
Autor głowizny: Jorunn
|
|
