Kowalstwo

Trochę historii

Niektórzy uważają kowalstwo za drugi najstarszy zawód świata. Już w mitologii pojawił się odpowiednik kowala – Hefajstos bóg ognia, który posiadał swoją kuźnię we wnętrzu wulkanu Etna. Najstarsze znaleziska archeologiczne pochodzą z Egiptu i określają początki kowalstwa na 3000 r.p.n.e.. . Zapewne pierwszym kowalem był człowiek który odkrył, że wyjęty kawałek rudy żelaza można dowolnie kształtować i wytwarzać z niego narzędzia. W ten sposób ludzie zaczęli robić przedmioty codziennego użytku jak broń, czy naczynia. Na naszych ziemiach okres ten przypada na około 700 lat p.n.e. .Dużo później kowalstwo okazało się jedną z najważniejszych dziedzin życia (w zasadzie do dzisiaj cały przemysł opiera się na elementach, konstrukcjach czy narzędziach stalowych).

Fakty
Większość gospodarstw rolnych posiadało swoje własne kuźnie, bowiem rolnicy byli w stanie sami wykonać proste przedmioty użytku codziennego. Bardziej skomplikowane elementy były powierzane podróżującym kowalom, którzy akurat przyjechali do gospodarstwa lub przez naczelnego kowala wiejskiego, bądź miastowego. Królowie posiadali swoich osobistych kowali.
Pozycja kowala we wsi była społecznie i materialnie wyższa od reszty mieszkańców. Kowal zajmował się nie tylko podkuwaniem koni, ale i wytwarzaniem narzędzi i przedmiotów metalowych. Często pełnił role weterynarza, zajmując się leczeniem krów i koni, najczęściej sprowadzało się to upuszczenia krwi zwierzętom. Dość powszechnym zjawiskiem były usługi dentystyczne, czyli wyrywanie zębów, które kowal świadczył ludziom. Niektórzy kowale leczyli choroby wewnętrzne za pomocą miodu – często z własnych pasiek. Inni nastawiali zwichnięte stawy i składali kości. Kowale wędrujący z jednego miejsca do drugiego w poszukiwaniu materiału i pracy, przekazywali często pieśni, legendy i historie. Byli nieraz jedynym kontaktem ze światem zewnętrznym danej społeczności, do której zawędrowali. Najważniejszą rolę pełnili jednak przy produkcji broni białej.
Kowale zmuszeni byli do przygotowania surowca we własnym zakresie. Polegało to na wypaleniu rudy ( które na ogół uzyskiwało się ze złóż w pobliżu torfowisk) w prymitywnych dymarkach (dawny piec hutniczy) opalanych węglem drzewnym, poprzez sztuczne wdmuchiwanie powietrza za pomocą miechów. Tak uzyskana temperatura sięgała wysokości rzędu 1200-1400 OC, w której następowała redukcja tlenków żelaza zawartego w rudzie oraz stopienie pozostałych części rudy. Tak powstała masa była nazywana łupką, którą dopiero wtedy przekuwano i otrzymywano stosunkowo czyste żelazo. Tzw. proces dymarkowy znany był od bardzo dawna (w Egipcie ok. 3000 p.n.e., w Europie od ok. 1000 p.n.e., na ziemiach polskich od ok. IV w.). Następnie aby uzyskać stal trzeba było poddać żelazo obróbce termicznej wraz z węglem. Ciekawostką jest że jeszcze do niedawna żelazem nazywano każdą stal miękką (niskowęglową). Następnym krokiem było kucie, które polegało na poddawaniu uderzeniom nagrzanego do stanu plastycznego kawałka stali, dzięki czemu materiał przybierał żądany kształt. Plastyczność stali zależała od jej składu oraz temperatury, w zbyt niskiej mogła pękać, zaś zbyt wysoka temperatura powodowała jej przepalanie. Czasami kowal skręcał ze sobą sztaby żelaza i stali, głownie w procesie produkcji mieczy. Była to bardzo trudna praca, ale gwarantowało, że ostrze miecza będzie o wiele silniejsze, bowiem łączyło w sobie twardość stali i elastyczność żelaza ( damast skuwany ).Spawanie dwóch różnych metali, na powierzchni ostrza tworzyło specyficzny, „marmurkowy” wzór. Ciekawostką jest pojawienie się w X wieku w Europie inskrypcji na głowni miecza, początkowo było to imię kowala, które szybko stało się czymś w rodzaju magicznego symbolu.
Kowale już wówczas używali najróżniejszych narzędzi od w/w dymarek po kowadła, młoty czy paleniska kowalskie. Na wstępie należałoby obalić mit, który jest ukazywany w większości filmów, gdzie często widać kowala pracującego na dworze i to za dnia. Kowal pracował zawsze wewnątrz budynku w którym panował półmrok, żeby wyraźnie zobaczyć kolor rozgrzanego metalu, co pozwalało mu wizualnie określić temperaturę danego materiału.

Kowalstwo

http://img9.imageshack.us/img9/61/skrzyniamastermyr01.jpg

Kowalstwo

http://images25.fotosik.pl/295/55a1ca79e23a5b78.jpg

Wracając do wyglądu pracowni, to najważniejszym jej elementem było palenisko. Najprostsze składało się z ogniska i otworu pod nim do połączenia z miechem, dzięki któremu wdmuchiwano powietrze. W bezpośredniej odległości od paleniska znajdowało się koryto z wodą do hartowania stali.
Po środku kuźni zazwyczaj ustawiano kowadło. Kowadło musiało mieć płaską powierzchnię na której możliwe było odkuwanie przedmiotów. Początkowo kowadła było bez rożne, dopiero później zaczęto stosować kowadła jedno, a następnie dwu rożne. Rogi ułatwiały formowanie, oraz zaginanie materiału. Niezależnie od typu kowadła, ustawiano je na pniu z twardego drewna który zazwyczaj wkopywano w ziemię.

Kowalstwo

http://szkolnictwo.pl/rysunki_hasla/0/7071/200px-Schmidt-1568.png

Kowalstwo

http://olesnica.nienaltowski.net/Wykorzystane%20obrazki/kowal.jpg

Następnym ważnym narzędziem w pracowni kowala były młoty kowalskie, których używano w bezpośredniej obróbce metalu – kucie, zakuwanie, przebijanie, zaklepywanie itp.. Wyróżniano różne typy młotów w zależności od potrzeby, ale głównie dzieliły się na młoty jednoręczne służące do kucia małych przedmiotów, jak również do wskazywania miejsca uderzenia młotem dwuręcznym którym robiono większe rzeczy.
Reszta narzędzi głównie służyła do przytrzymywania stali, wyciągania z paleniska czy obracania.

Kowalstwo

http://i4.tinypic.com/6us35fq.jpg

Kowalstwo

http://img442.imageshack.us/img442/2458/m1491.jpg

Magia i Mity
Kowal zawsze był utożsamiany z kimś wyjątkowym, wręcz naznaczonym przez bogów. Zanim człowiek odkrył rudę metali w ziemi, materiał do obróbki brał z magicznych kamieni (meteorytów) zrzucanych na ziemię przez bogów. Metal zawsze uważano za materiał magiczny, który albo przysyłali bogowie albo rodziła matka ziemia. Tylko kowal potrafił wykorzystać ten dar przy okazji swojej pracy jako jedyny potrafił ujarzmić i wykorzystać moc wszystkich czterech żywiołów. Z ziemi brał metal i węgiel, powietrzem podsycał ogień, dzięki ogniu zmieniał kształt metalu, a wodą utwardzał i nadawał ostateczną formę. W wielu plemiennych wierzeniach Ameryki Południowej kowal stał wyżej w hierarchii społecznej od szamana. Szaman nie mógł zranić duszy kowala ponieważ była ona zahartowana w ogniu i wodzie, kowal zaś mógł spalić duszę szamana. Ponadto ogień zawsze był utożsamiany z oczyszczeniem. Często można spotkać się z informacjami, jakoby w miejscu powstania kuźni składano ofiarę, aby przebłagać matkę ziemię za zabranie jej płodów, żeby zachować harmonie w przyrodzie, nie burzyć jej naturalnego porządku, należało oddać jej coś w zamian. Sądzono, że metale nie są martwe i podobnie jak rośliny rosną w ziemi, ale rosną, przekształcając się z form prymitywnych np. żelazo po bardziej skomplikowane ołów, miedź.
Kowalstwo w znaczący sposób przyczyniło się do rozwoju przemysłu. Dzisiejsze czasy, ogromne zapotrzebowanie na różne narzędzia i skala rozwoju przemysłu skierowały kowali na dalszy plan, bowiem pojedynczy kowal nie jest w stanie wyprodukować takiej ilości produktów jak maszyna. Dzisiejsi kowale zajmują się głownie wyrobami artystycznymi, takimi jak kute bramy, ogrodzenia czy balustrady. Są postrzegani bardziej jako artyści niż rzemieślnicy, bowiem wykonywany przez nich zwód z niegdyś powszechnego przeobraził się w bardziej ekskluzywny. Nie zmienia to jednak to jednak faktu, że kowale po dziś dzień są cenieni za swoją ręczna pracę i oryginalne wyroby.